Vukovich betoverde Indianapolis

Een van de meest legendarische namen die op de Borg-Warner Trophy, de beker van de Indianapolis 500, prijkt, is die van Bill Vukovich. ‘Vuky’ stierf op 30 mei 1955, terwijl hij op weg was naar zijn derde achtereenvolgende overwinning in de Indy 500. Een boeiende man met roerig verleden, wie Indianapolis vier jaar lang wist te betoveren.

William Vukovich werd op 13 december 1918 geboren in Almeda in de staat Californië en groeide op in Fresno. Het gezin bestond uit acht kinderen, moeder Mildred en vader John. De ouders van Bill waren van Servische afkomst en in 1913 vanuit Joegoslavië naar de Verenigde Staten verhuisd. Daar hadden ze hun naam van Vucerovich veranderd naar Vukovich. Het ging allemaal redelijk goed, totdat op de veertiende verjaardag van zoon Bill, vader John zelfmoord pleegde.

Vukovich en Gearhart

Op dat moment was de Grote Depressie aangebroken in de Verenigde Staten. De lonen waren laag en de prijzen hoog. Bill en zijn broer Eli hadden geen andere keuze dan school te verlaten en te gaan werken, zodat er toch nog voldoende geld binnenkwam om rond te komen met het gezin. Aangezien ze nu het vertier op school misten, zochten de twee broers een andere vorm van vermaak: met een auto besloten ze achter konijnen aan te gaan jagen op een nabij gelegen akker. Toen kwam langzaam de passie voor de autosport en racerij los bij Bill. Bovendien kwam de jonge Californiër er al snel achter dat dit ook een goede manier was om geld te verdienen.

Opzoek naar de juist auto, kwam Vukovich in aanraking met Fred Gearhart. Gearhart had in een plaatselijk short track-kampioenschap een paar auto’s ingezet en wilde Vukovich de kans geven om zich te bewijzen. Binnen drie jaar Vukovich dat gedaan. In plaats van de winst met het team te delen, mocht Bill van Gearhart het geld zelf houden. Het kleine bedrag van niet meer dan 20 dollar leek voor de jongen, wie voor zijn broertjes, zusjes en moeder moest zorgen, een hele schatkist. Gearhart was tevreden met de prestaties van zijn jonge pupil en besloot hem door te loodsen naar andere klassen. In 1940 kwam er een tijdelijke einde aan de raceloopbaan van de ‘Silent Serb’: tijdens een Midget-race crashte hij hard en brak hij zijn sleutelbeen. Bovendien raakte zijn hand ernstig verbrand. Het enige geluk dat de racer had, was dat hij door zijn crash niet uitgezonden werd tijdens de Tweede Wereldoorlog.

De volgende stap

Terwijl vele van zijn generatiegenoten in de Pacific of Europa vochten, droeg Vukovich, wie inmiddels getrouwd was met Ester Schmidt, alsnog zijn steentje bij: nadat hij hersteld was van zijn verwondingen, hielp hij met het herstellen en onderhouden van voertuigen van het Amerikaanse leger. Ondertussen was hij ook terug in de racewagens gestapt en bleef ook daar het geld binnen halen; voor Vukovich bleef dit een bron van voor hem ongekende rijkdom.

Vooral in de Midgets was Vukovich niet te kloppen. En het leek ook dat hij zijn gehele racecarrière daar de successen aaneen zou rijgen. Maar niets is minder waar. Bill was absoluut niet geïnteresseerd in het AAA National Championship – de huidige IndyCar Series. En dat terwijl de meeste van zijn concurrenten wel doorgroeiden naar die klasse. Uiteindelijk bood er zich toch een kans aan voor zijn eerste deelname aan de Indianapolis 500; tenminste zijn eerste poging tot deelname. Als invaller kreeg hij de beschikking over een oud aftands barrel, dat niet af te stellen was en niet snel genoeg was om de race te halen. Vukovich mocht de Indy 500 langs de kant bekijken. Ook zijn eerste deelname aan de race in 1951 verliep niet volgens plan: na een goed begin van de race, waarbij ‘The Mad Russian’ – een bijnaam die hij vanwege zijn Servische afkomst verafschuwde – van achter naar voor was gereden, begaf de olietank het. Einde race voor Vukovich.

Successen

Maar het jaar erop kwam Vukovich terug. Hij had een uitstekende start en leidde 150 van de 200 ronden, voordat hij stuurproblemen kreeg. In 1953 nam hij eindelijk wraak voor alle pech van de voorgaande jaren. Slechts 5 ronden reed er iemand anders aan de leiding dan Bil; de rest van de 200 ronden waren allemaal voor hem. Deze dominantie resulteerde dan ook in een overwinning voor de Californiër.  In 1954 deed hij die prestatie nog eens dunnetjes over: ditmaal reed hij ‘slechts’ 90 ronden aan de leiding, maar opnieuw was hij degene die zijn bolide als winnaar over de streep stuurde. Hiermee vestigde Vukovich een uniek record: drie jaar achtereen was hij de coureur geweest, die tijdens de Indy 500 de meeste ronden aan de leiding had gelegen.

1955

Niets leek een herhaling van de voorgaande twee jaren in de weg te staan, toen Bill in 1955 aan de start van de Indianapolis 500 stond. Als derde gestart, nam hij al snel de leiding over en lag alweer 50 ronden aan de leiding, toen hij de zevenenvijftigste ronde in ging. Hij had op de nummer twee in de race, Jimmy Bryan, een voorsprong van meer dan zeventien seconden. In de twee bocht kwam hij een trio achterblijvers tegen: Rodger Ward spinde, en Vukovich moest eieren voor zijn geld kiezen en reed langs de rechterkant van de baan Ward te ontwijken. Maar Al Keller spinde over het gras, en vloog zijn kant op. ‘Vuky’ werd gelanceerd en de wagen belandde na enkele koprollen op zijn kop. Ed Elisian probeerde uit alle macht zijn vriend en collega nog te redden, maar hulp mocht niet meer baten; Vukovich had in de klap een fatale schedelbasisfractuur opgelopen. De wagen vloog in brand met het levenloze lichaam van Vukovich er nog in.

Met dit verschrikkelijke ongeluk werd op een nare manier historie geschreven: omdat de Indy 500 op dat moment nog meetelde voor het Formule 1 Wereldkampioenschap, werd Vukovich het eerste dodelijke slachtoffer dat viel tijdens een officieel voor het kampioenschap meetellende race. Dodelijke ongevallen blijven altijd triest, eens te meer omdat hier een man overleed, wie Indianapolis vier jaar lang in zijn greep had gehouden. De man domineerde zoals niemand ooit gezien had. Hij had Indy betoverd.